โรคหลอดเลือดหัวใจแข็งเป็นอาการที่เกิดขึ้นจากผนังเส้นเลือดแดงเกิดการสะสมของสารต่าง ๆ ที่เกินความจำเป็นต่อร่างกายอย่างไขมันและแคลเซียม ทำให้ผนังหลอดเลือดชั้นในหนาขึ้นเรื่อยๆ ส่งผลให้ไม่สามารถยืดหยุ่นได้ จึงทำให้หลอดเลือดไหลเวียนได้ไม่เต็มที่จนทำให้เกิดการแข็งตัวในระยะถัดมา และนำไปสู่การตีบตันของเส้นเลือดในที่สุด โดยปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรคมีดังนี้ 

• อายุที่มากขึ้น โดยเฉพาะ 40 ปีขึ้นไป เนื่องจากความเสื่อมของหลอดเลือดที่เปลี่ยนไปตามวัย
• โรคความดันโลหิตสูง เนื่องจากแรงดันเลือดที่มากอาจก่อให้เกิดบาดแผลบริเวณหลอดเลือดได้
• ระดับไตรกลีเซอไรด์ (TG) ในเลือดสูง เป็นไขมันชนิดหนึ่งที่ร่างกายสะสมไว้ใช้เป็นพลังงานยามจำเป็น หากสะสมมากผลที่ตามมาคือไปอุดตันตามผนังหลอดเลือด
• โรคเบาหวาน ก่อให้เกิดการอักเสบทั่วร่างกาย รวมทั้งหลอดเลือดและเส้นประสาท
• โรคอ้วนหรือภาวะน้ำหนักเกิน เนื่องจากมีไขมันสะสมมากเกินกว่าที่ร่างกายจะเผาผลาญ นำมาซึ่ง หลอดเลือดแดงอักเสบ จนนำไปสู่ ภาวะหลอดเลือดแดงแข็ง ในที่สุด
• ภาวะดื้ออินซูลิน คือร่างกายตอบสนองต่ออินซูลินได้น้อยกว่าปกติ ทำให้ต้องใช้อินซูลินในปริมาณเพิ่มขึ้น เพื่อเก็บน้ำตาลกลูโคสเข้าเซลล์ หากเก็บได้น้อยระดับน้ำตาลกลูโคสในเลือดก็จะสูงขึ้น แม้จะสูงไม่มาก ก็มีผลต่อการทำลายหลอดเลือดได้เช่นกัน เรียกได้ว่าเป็นภาวะก่อนเบาหวาน
• คอเลสเตอรอลในเลือดสูง จะไปเกาะตามผนังหลอดเลือด
• มีประวัติครอบครัวเป็นโรคหลอดเลือด

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรคหลอดเลือดแดงแข็ง

• ทานอาหารที่ไม่มีประโยชน์ เช่น มีคอเลสเตอรอลสูง ของทอดของมัน มีรสจัด
• สูบบุหรี่จัด เนื่องจากมีสารนิโคติน คาร์บอนมอนอกไซด์ รวมถึงสารดโลหะหนักและสารตกค้างอื่น ๆ ซึ่งจะดูดซึมผ่านปอดไปสะสมในเลือด
• ดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป ส่งผลต่อระดับคอเลสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์ในเลือด
• ขาดการออกกำลังกาย
• ระดับ C-reactive protein (CRP) สูง เนื่องจากเป็นโปรตีนที่ร่างกายสร้างขึ้นเมื่อเกิดการอักเสบ สามารถใช้ประเมินความเสี่ยงในการเกิด โรคหลอดเลือดแดงแข็ง ได้

จะเห็นว่าสาเหตุที่แท้จริงของการเกิด โรคหลอดเลือดแดงแข็ง คือ การอักเสบ ไม่ว่าจะเป็น ข้ออักเสบ (arthritis) โรคลูปัส (lupus) โรคลำไส้อักเสบ (IBD) และโรคแพ้ภูมิตัวเอง (SLE) ล้วนแล้วแต่ส่งผลต่อการอักเสบของหลอดเลือด หรือ หลอดเลือดแดงอักเสบ ได้ทั้งสิ้น จึงนำมาซึ่งโรคหลอดเลือดหัวใจและสมองในที่สุด

•  ทานอาหารที่ไม่มีประโยชน์ เช่น มีคอเลสเตอรอลสูง ของทอดของมัน มีรสจัด
•  สูบบุหรี่จัด เนื่องจากมีสารนิโคติน คาร์บอนมอนอกไซด์ รวมถึงสารดโลหะหนักและสารตกค้างอื่น ๆ ซึ่งจะดูดซึมผ่านปอดไปสะสมในเลือด
•  ดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป ส่งผลต่อระดับคอเลสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์ในเลือด
•  ขาดการออกกำลังกาย
•  ระดับ C-reactive protein (CRP) สูง เนื่องจากเป็นโปรตีนที่ร่างกายสร้างขึ้นเมื่อเกิดการอักเสบ สามารถใช้ประเมินความเสี่ยงในการเกิด โรคหลอดเลือดแดงแข็ง ได้

• ภาวะหลอดเลือดแดงแข็ง ที่หัวใจ ที่ก่อให้เกิด โรคหลอดเลือดหัวใจ (Coronary artery disease) มีอาการดังนี้

1. เจ็บเค้นบริเวณหน้าอก (angina) หรืออาจร้าวไปอวัยวะอื่น เช่น คอ บ่า ไหล่ แขนทั้ง 2 ข้าง
2. เหนื่อยขณะออกกำลังกายหรือออกแรง
3. หน้ามืด เวียนศีรษะ เนื่องจากความดันโลหิตต่ำเฉียบพลัน
4. หมดสติ เสียชีวิตได้

• ภาวะหลอดเลือดแดงแข็ง ที่สมอง สาเหตุหนึ่งของ โรคหลอดเลือดสมอง (stroke) มีอาการดังนี้

1. กล้ามเนื้ออ่อนแรงหรือมีอาการชาบริเวณใบหน้า แขน ขา รวมถึงมีอาการ ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด พูดไม่ได้
2. เวียนศีรษะ มีปัญหาด้านการทรงตัว เดินเซ
3. เป็นอัมพฤกษ์ อัมพาต

• ภาวะหลอดเลือดแดงแข็งที่ไต
  อาจทำให้ไตขาดเลือด ส่งผลต่อการทำงานของไต และนำไปสู่โรคไตวายเรื้อรัง (Chronic kidney disease) ในที่สุด

ภาวะหลอดเลือดแดงแข็งที่อวัยวะอื่น เช่น แขน ขา
นำมาซึ่งโรคหลอดเลือดแดงส่วนปลายอุดตัน (Peripheral Arterial Disease) จะมีอาการบริเวณอวัยวะส่วนปลาย เช่น แขน ขา มือ เท้า ทำให้ปวดเมื่อย และชา เนื่องจากเกิดภาวะขาดเลือด (ischemia)

ในการตรวจหรือวินิจฉัยโรคหลอดเลือดแดงในเบื้องต้นนั้น แพทย์ผู้เชี่ยวชาญจะทำการวินิจฉัยจากประวัติการรักษาโรคต่าง ๆ ร่วมกับการตรวจร่างกายตามขั้นตอนไม่ว่าจะเป็น การตรวจวัดความดันเลือด การเช็กระดับไขมันหรือคอเลสเตอรอล ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ เพื่อนำข้อมูลที่ได้ไปวิเคราะห์ปัจจัยเสี่ยงการเกิดโรคหลอดเลือดแดง โดยสามารถวินิจฉัยด้วย 2 วิธีดังนี้

• CAVI (Cardio Ankle Vascular index) เป็นเครื่องตรวจความยืดหยุ่นของหลอดเลือดแดงหัวใจ-ข้อเท้า โดยค่าตรวจปกติมี index น้อยกว่า 8 ถ้าค่า index มากกว่า 8 ขึ้นไปก็จะมีภาวะเสี่ยงต่อการเกิด โรคหลอดเลือดแดงแข็ง
• ABI (Ankle – Brachial Index) คือการตรวจหาภาวะหลอดเลือดแดงส่วนปลายตีบตัน โดยจะวัดความดันบริเวณแขน (Brachial Artery) และขาบริเวณข้อเท้า (Ankle) แล้วนำค่าที่ได้มาหาอัตราส่วน ABI ออกมาเป็นตัวเลข Index ซึ่งค่า Index ปกติอยู่ที่ 1.0 – 1.1 หากต่ำกว่า 0.9 แสดงว่ามีการตีบตันของหลอดเลือดซึ่งการวินิจฉัยทั้งสองนี้สามารถนำไปสู่การค้นหาโรคหลอดเลือดหัวใจและหลอดเลือดสมองเบื้องต้น รวมถึงโรคแทรกซ้อนอื่นที่เกี่ยวข้องกับหลอดเลือดแข็งได้ เพื่อหาแนวทางป้องกันและรักษาได้อย่างทันท่วงที